HariTG
सामुदायिक विद्यालयहरू (सरकारी विद्यालयहरू) नेपालको शिक्षा प्रणालीको मेरुदण्ड हुन्। तर पछिल्लो समय यी विद्यालयहरूको शैक्षिक गुणस्तरप्रति गम्भीर चिन्ता व्यक्त हुँदै आएको छ। यसको प्रमुख कारणमध्ये एक हो — सामुदायिक विद्यालयप्रति सम्बन्धित सबै पक्षहरूको अपनत्व (ownership) को कमी। जबसम्म सामुदायिक विद्यालयप्रति वास्तविक चासो र जिम्मेवारी विकसित हुँदैन, तबसम्म यसको गुणस्तरमा उल्लेखनीय सुधार अपेक्षा गर्नु कठिन छ।
मुख्य बुँदाहरू:
1. अपनत्वको अभावले निम्त्याएको समस्या:
• हाल सामुदायिक विद्यालयलाई गरिब तथा साधारण वर्गका अभिभावकहरूले मात्र अपनाउने गरेको देखिन्छ।
• उच्च ओहदामा रहेका पदाधिकारीहरू, जनप्रतिनिधिहरू, शिक्षकहरू र सरकारी कर्मचारीहरूले आफ्ना छोराछोरीलाई निजी विद्यालयमा पढाउने प्रवृत्ति विकास भएको छ, जसले उनीहरूलाई सामुदायिक विद्यालयको समस्यासँग प्रत्यक्ष सरोकार राख्न बाध्य बनाएको छैन।
2. अनिवार्य व्यवस्था आवश्यकताको तर्क:
• यदि राज्यकोषबाट तलब भत्ता खाने उच्च तहका सबै सरकारी कर्मचारी, जनप्रतिनिधि र शिक्षकहरूका छोराछोरीलाई अनिवार्य रूपमा सामुदायिक विद्यालयमा पढाउन बाध्य पारियो भने उनीहरू स्वयं विद्यालयको शैक्षिक गुणस्तर सुधारमा सरिक हुनेछन्।
• यस्तो अनिवार्य व्यवस्थाले विद्यालय सुधारप्रति उनीहरूमा स्वाभाविक चासो र जिम्मेवारी पैदा गर्नेछ।
3. अपनत्व विकासले ल्याउने सकारात्मक परिवर्तनहरू:
• शिक्षकहरू आफ्नो शिक्षण पद्धति र विद्यालय व्यवस्थापनमा अझ बढी जिम्मेवार बन्नेछन्।
• जनप्रतिनिधिहरू र सरकारी अधिकारीहरू विद्यालयको भौतिक संरचना, शैक्षिक सामग्री, शिक्षक क्षमता विकास आदि कुरामा सक्रिय हुनेछन्।
• अभिभावक र समुदायको सामूहिक चासो र सहयोगले विद्यालयहरू समग्र रूपमा बलियो हुनेछन्।
4. गुणस्तर सुधारको प्रत्यक्ष परिणाम:
• जब शिक्षा प्रणालीमा सबै वर्गका बालबालिकाहरूको पहुँच बराबरी हुन्छ, तब गुणस्तर सुधार स्वभाविक रूपमा दिन दुई गुणा रात चौगुणा रूपमा अघि बढ्छ।
• यसले दीर्घकालीन रूपमा राष्ट्रिय शिक्षा प्रणालीमा समावेशीता, समानता र उत्कृष्टताको विकास गर्नेछ।
5. व्यक्तिगत अनुभव र निचोड:
• मेरो व्यक्तिगत अनुभवमा, जब कुनै सेवामा अपनत्व हुन्छ, त्यसप्रति स्वाभाविक चासो र सुधार गर्ने प्रेरणा पनि बढ्छ।
• त्यसैले, सामुदायिक विद्यालयको वास्तविक सुधारका लागि नीतिगत रूपमा यस्तो अनिवार्य नियम लागु गर्नु अत्यन्तै आवश्यक छ।
निष्कर्षः
सामुदायिक विद्यालय सुधारको आधार भनेकै यसको अपनत्व हो। र यो अपनत्व बलियो बनाउन सबै सरकारी तहका जिम्मेवार वर्गहरूलाई आफ्नै बालबालिका सामुदायिक विद्यालयमा पढाउन बाध्य बनाउनु आजको आवश्यकता हो।
